Η οστεοπόρωση είναι σκελετική διαταραχή πού χαρακτηρίζεται από μειωμένη αντοχή των οστών προδιαθέτοντας ένα άτομο σε αυξημένο κίνδυνο κατάγματος. Η οστεοπόρωση από την πλευρά της συμπτωματολογίας, είναι συνήθως, ένα σιωπηλό νόσημα, ιδίως στα αρχικά στάδια της .
Τα σπονδυλικά κατάγματα παρουσιάζονται συνήθως χωρίς φανερό τραυματισμό της σπονδυλικής στήλης ή μετά από μικρή επιβάρυνση όπως από λανθασμένο σήκωμα βάρους, κάμψη ή στροφή του κορμού. Τα σπονδυλικά κατάγματα πιθανόν να μην προκαλούν σοβαρό πόνο στην πλάτη, ώστε να οδηγήσουν τον ασθενή στο γιατρό. Πολλές φορές ο ασθενής βιώνει μια διαρκή ραχιαλγία ή και οσφυαλγία στις καθημερινές δραστηριότητες.
Πρόκειται για τα πιο συχνά κατάγματα με ποσοστό 5% των λευκών γυναικών στην ηλικία των 50 ετών και 25% στην ηλικία των 80 να έχουν πάθει τουλάχιστον ένα σπονδυλικό κάταγμα.
Τα κατάγματα της σπονδυλικής στήλης έχουν ως αποτέλεσμα μειωμένη πνευμονική λειτουργία, απώλεια ύψους, κύφωση (καμπούρα), προβολή της κοιλιάς, χρόνιο πόνο στην πλάτη, περιορισμό των δραστηριοτήτων της καθημερινής ζωής, αυξημένη νοσηρότητα και θάνατο από ποικίλες επιπλοκές .
Η παρουσία ενός σπονδυλικού κατάγματος είναι παράγοντας κινδύνου για μελλοντικά κατάγματα. Για το λόγο αυτό το Διεθνές Ίδρυμα Οστεοπόρωσης συστήνει να παίρνουν φαρμακευτική θεραπεία οι ασθενείς με κατάγματα ανεξάρτητα από την οστική πυκνότητα. Όλα τα εγκεκριμένα φάρμακα με γνωστή αντιοστεοκλαστική δράση που χρησιμοποιούνται στην αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης μειώνουν τον κίνδυνο νέου σπονδυλικού κατάγματος από 27 -59%.
Ο απλούστερος τρόπος να διαγνωστεί το κάταγμα είναι οι ακτινογραφίες της σπονδυλικής στήλης αλλά επίσης χρήσιμες πληροφορίες μπορούν να δώσουν η αξονική και η μαγνητική τομογραφία (κυρίως όταν έχει αποφασιστεί από τον θεράποντα ιατρό η διενέργεια κυφοπλαστικής) και το σπινθηρογράφημα οστών και να συμβάλλουν στη διερεύνηση της αιτιολογίας των σπονδυλικών καταγμάτων.
Ασκήσεις Πρόληψης Σπονδυλικών Καταγμάτων
Ενδυνάμωση Ραχιαίων μυών
Η απλούστερη και ασφαλέστερη άσκηση είναι από θέση μπρούμυτα να γίνει ανασήκωση μόνο των χεριών, με λυγισμένους τους αγκώνες σε ορθή γωνία ,ενώ δυσκολεύει αν με τα χέρια στο πλάι του κορμού πραγματοποιήσουμε ελαφρά ανασήκωση της κεφαλής.
Ενδυνάμωση κοιλιακών μυών
Η ασφαλέστερη άσκηση για ενδυνάμωση των κοιλιακών μυών περιλαμβάνει εκτέλεση από ύπτια θέση (ανάσκελα).Με την πλάτη να εφάπτεται επί του εδάφους συνεχώς και το ένα πόδι να βρίσκεται τεντωμένο στο στρώμα ,λυγίστε το άλλο προς την κοιλιά . Μπορείτε να δυσκολέψετε την άσκηση αν φέρετε τα πόδια λυγισμένα σε ορθή γωνία, όπως στη φωτογραφία. Ακολουθεί τέντωμα των ποδιών και συγχρόνως κατέβασμα (δεν χρειάζεται να ακουμπήσουν στο πάτωμα).Η κίνηση πραγματοποιείται από την άρθρωση του ισχίου (γοφός). Η σπονδυλική στήλη πρέπει να εφάπτεται στο έδαφος κατά την εκτέλεση της άσκησης. Αν αυτό δεν είναι στην αρχή εφικτό η κίνηση να πραγματοποιείται στο μισό της εύρος. Κάντε 15 επαναλήψεις από κάθε άσκηση 3 φορές
Γέφυρα (ενδυνάμωση κοιλιακών, ραχιαίων και μυών των ποδιών)
Ξαπλώστε στο στρώμα με τα χέρια στο πλάι (οι παλάμες να ακουμπούν στο πάτωμα). Πιέστε τα πέλματα προς τα κάτω, σφίξτε τους γλουτούς ,πιέστε τα χέρια στο πάτωμα, <ρουφήξτε> την κοιλιά και σταδιακά σηκώστε τους γλουτούς και τη μέση σας .Κρατήστε 2 δευτερόλεπτα και επιστρέψτε στην αρχική θέση. Η άσκηση είναι εντατική .Για το λόγο αυτό προσέξτε την τεχνική σας και σηκώστε την πλάτη μόνο μέχρι του σημείου που δεν πονάτε. Μην κρατάτε την αναπνοή σας όταν σηκώνεστε. Κάντε το πολύ 3 σετ των πέντε επαναλήψεων το καθένα.
Απαντήστε στις ερωτήσεις για να μάθετε αν έχετε κίνδυνο σπονδυλικού κατάγματος
Έχετε σπάσει κάποιο κόκαλο ως ενήλικες
Ναι / όχι
Έχετε πόνο στην πλάτη που δεν οφείλεται σε συγκεκριμένο τραυματισμό
Ναι / όχι
Έχετε ιστορικό στην οικογένεια με οστεοπόρωση
Ναι / όχι
Καπνίζετε ή καπνίζατε στο παρελθόν
Ναι / όχι
Κάνετε καθιστική ζωή
Ναι / όχι
Είσαστε μικροκαμωμένοι
Ναι / όχι
Quiz reprinted with permission by Kyphon Inc.
Κάθε ερώτηση αντιστοιχεί σε ένα παράγοντα κινδύνου. Αν απαντήσατε ναι σε μια ή περισσότερες ερωτήσεις, έχετε κίνδυνο κατάγματος, ιδιαίτερα στη σπονδυλική στήλη.
Πρόληψη των συμπιεστικών καταγμάτων.
Η πρόληψη της οστεοπόρωσης είναι το κλειδί για την πρόληψη των σπονδυλικών καταγμάτων. Η πρόληψη ξεκινά στην παιδική ηλικία με σωστή διατροφή πλούσια σε ασβέστιο, συστηματική άσκηση, υγιεινό τρόπο ζωής και διακοπή του καπνίσματος. Σε όσους πάσχουν από οστεοπόρωση τα φάρμακα βοηθούν στην αύξηση της οστικής μάζας. Όλοι όμως πρέπει να ακολουθούν σωστή διατροφή και καθημερινή άσκηση.
Η άσκηση της πρόληψης της οστεοπόρωσης δεν είναι δύσκολη ,ούτε χρειάζεται μεγάλη ένταση. Απλά προγράμματα που μπορούν να εκτελούνται και μέσα στο σπίτι και να διαρκούν έως 15 λεπτά την ημέρα είναι αρκετά.
Θεραπεία των συμπιεστικών σπονδυλικών καταγμάτων.
Κατά την κυφοπλαστική εγχύονται ενισχυτικές ουσίες (οστικό τσιμέντο) στο συμπιεσμένο σπόνδυλο που σκληραίνει και <ξανακερδίζει> ύψος. Ανακουφίζει από τους πόνους και ως ένα βαθμό διορθώνει την κύφωση. Η παραδοσιακή θεραπεία των σπονδυλικών καταγμάτων περιλαμβάνει επιπλέον φάρμακα για τον πόνο, ανάπαυση, και ορθώσεις της σπονδυλικής στήλης.
Αποκατάσταση μετά από Κάταγμα Σπονδύλου
Στην οστεοπόρωση το ένα τέταρτο των γυναικών >50 ετών έχουν ένα ή περισσότερα σπονδυλικά κατάγματα.
Μετά κάταγμα σπονδύλου η παραμονή επί κλίνης διαρκεί συνήθως (3-4 μέρες) .Στη φάση αυτή είναι απαραίτητες οι αναπνευστικές ασκήσεις. Όταν ο / η ασθενής φτάσει σε σημείο να γυρνά στο στρώμα χωρίς πόνο ήρθε η ώρα της κινητοποίησης που περιλαμβάνει καθιστή θέση ή έγερση για 10 λεπτά πολλές φορές την ημέρα. Στο στάδιο αυτό είναι αναγκαίες καθημερινές ασκήσεις διάτασης της σπονδυλικής στήλης, διατάσεις των θωρακικών μυών και εκπαίδευση στις καθημερινές δραστηριότητες της ζωής. Εξαιρετική άσκηση μετά από κάταγμα σπονδυλικής στήλης αποτελεί η κολύμβηση. Σε χρονικό διάστημα 6-8 εβδομάδων ο / ή ασθενής επιστρέφει σε κανονική δραστηριότητα.
Η θεραπευτική παρέμβαση με όρθωση στην αντιμετώπιση των σπονδυλικών καταγμάτων από οστεοπόρωση παραμένει υποκειμενική, γιατί δεν υπάρχουν αντικειμενικά κριτήρια για την αποτελεσματικότητα των ορθώσεων στη σταθεροποίηση των σπονδυλικών καταγμάτων ενώ επίσης συχνά συνυπάρχουν διαταραχές υποσιτισμού, βάδισης και ισορροπίας.
Επιπλέον η χρησιμοποίηση δύσκαμπτων θωρακοοσφυικών ορθώσεων στην οστεοπόρωση περιορίζεται από παράγοντες όπως η ατροφία των μυών του κορμού και ο περιορισμός της αναπνευστικής λειτουργίας, με αποτέλεσμα τη χαμηλή συμμόρφωση των ασθενών στη χρησιμοποίηση της όρθωσης .
Πολλές σπονδυλικές ορθώσεις είναι διαθέσιμες για χρήση σε οστεοπορωτικούς και οστεοπενικούς ασθενείς. Ιστορικά ο χιαστός πρόσθιος σπονδυλικός κηδεμόνας υπερέκτασης ή ο νάρθηκας Jewett προτιμούνται για ασθενείς με οξέα κατάγματα σπονδύλων. Η θωρακοοσφυική όρθωση τύπου Taylor και η όρθωση με πλαίσιο σχήματος Η είναι επίσης γνωστοί νάρθηκες στην περίπτωση της οστεοπόρωσης. Επιτυχία αυτών των ναρθήκων είναι να προάγουν την έκταση. Το μειονέκτημά τους είναι η περιορισμένη συμμόρφωση εξαιτίας της δύσκαμπτης κατασκευής τους .
Η ορθωτική συσκευή υποστήριξης της στάσης (postural training support, PTS) και η νεότερη ορθωτική συσκευή υποστήριξης της στάσης με βάρη (postural training support vest weight), ορθώσεις από μαλακότερα υλικά έγιναν αποδεκτές λόγω της άνεσης που προσφέρουν στους ασθενείς. Η χρήση των σπονδυλικών ορθώσεων βελτιώνει τη δύναμη των ραχιαίων και κοιλιακών μυών του κορμού, μειώνει τον πόνο, μειώνει την κύφωση και μειώνει τους περιορισμούς της καθημερινής ζωής.
Η θωρακοοσφυική όρθωση Spinomed δημιουργήθηκε για ασθενείς με σοβαρό άλγος της ράχης από οστεοπόρωση και σπονδυλικά κατάγματα. Η δράση της επιτυγχάνεται με μηχανισμό biofeedback,δηλαδή ακολουθεί τις κινήσεις του ασθενούς και υπενθυμίζει τη σωστή στάση ,οπότε η ασθενής ενεργητικά με τους μυς της διορθώνει τη στάση και αποφεύγει λάθος κινήσεις. Με παρόμοιο τρόπο δρα και η όρθωση Spine-x.
Επιπλέον στην οστεοπόρωση χρησιμοποιείται και η πολυλειτουργική όρθωση Osteomed που αποτελείται από ένα ολόσωμο κορμάκι με μικρές θήκες συμμετρικά δεξιά και αριστερά της σπονδυλικής στήλης που γεμίζουν με αέρα . Στηρίζεται στη θεωρία της πύλης του πόνου (gate control theory). Οι θήκες με τον αέρα ασκούν πίεση στις αλγεινές (λόγω κύφωσης-καταγμάτων) περιοχές της σπονδυλικής στήλης , με αποτέλεσμα το μηχανικό ερέθισμα να μειώνει την ένταση του ερεθίσματος του πόνου. Επιπλέον η συνεχής μάλαξη από τις θήκες του αέρα βελτιώνει την τοπική κυκλοφορία της σπονδυλικής στήλης . Μπορεί να φοριέται όλες τις ώρες ακόμα και όταν οι ασθενείς αθλούνται.
