Έχει γίνει συχνό το γεγονός να κατηγορούνται αθλητές πως βρέθηκαν ντοπαρισμένοι. Επίσης το bodybuilding έχει χαρακτηρισθεί ως άθλημα του doping. Συνήθως ο κόσμος συγχέει το doping με τα αναβολικά στεροειδή. Τα θεωρεί το ίδιο. Είναι όμως έτσι τα πράγματα; Παρακάτω σας παραθέτω μία «άλλη» προσέγγιση που είναι εντελώς προσωπική.

Πριν μιλήσουμε για doping πρέπει να συμφωνήσουμε στο τι είναι: Doping είναι οποιαδήποτε ενέργεια μεταβάλλει με οποιοδήποτε μέσο την αγωνιστική διάθεση. Όπως διαπιστώνετε πρόκειται για ευρύ ορισμό που δίνει περιθώρια για πολλές ερμηνείες. Υπάρχει δηλαδή doping που είναι νόμιμο και doping που είναι παράνομο.

Το παράνομο doping είναι εκείνο που προκαλεί το θόρυβο και δυσφημεί τα αθλήματα. Μέθοδοι που χρησιμοποιούνται υπάρχουν αρκετές. Πιο διαδεδομένες είναι οι φαρμακευτικές ουσίες: αναβολικά στεροειδή, αναλγητικά ναρκωτικά, διεγερτικά του κεντρικού νευρικού συστήματος, συμπαθομιμητικές ουσίες, ψυχοκινητικά διεγερτικά.

α) Τα αναβολικά στεροειδή: πρόκειται για φάρμακα που έχουν αναβολική και ανδρογόνο δράση. Εκείνους που τα χρησιμοποιούν τους ενδιαφέρει η αναβολική δράση. Αυτή επιτυγχάνεται με διέγερση της σύνθεσης πρωτεΐνης και μυϊκές ίνες. Στην Ιατρική τα αναβολικά στεροειδή έχουν ένδειξη χρησιμοποίησης σε γεροντική αδυναμία, χημειοθεραπευόμενα άτομα, ανορεξία, εξασθένηση από νοσήματα, χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, απλαστική αναιμία κ.α. Επίσης οι δόσεις στις ασθένειες είναι προκαθορισμένες. Αυτοί που τα χρησιμοποιούν εκτός ενδείξεων πώς καθοδηγούνται; Από «φίλους» που ξέρουν; Για σκεφθείτε το. Προτού όμως προχωρήσω στις αρνητικές επιπτώσεις από την χρήση στεροειδών θα αναφέρω απόψεις για την δράση τους από διακεκριμένους επιστήμονες. Η θέση του Αμερικάνικου Κολεγίου Αθλητιατρικής πριν μερικά χρόνια (1984), πιθανόν σήμερα να έχει αναθεωρηθεί, ήταν η εξής: από την χρήση τους σε καλά προπονημένους αθλητές δυνατό να προκύψουν οφέλη. Τι εννοεί όμως καλά προπονημένους αθλητές, τους επαγγελματίες; Οι Buttery (1978) και Hervey (1981) αναφέρουν πως προκαλούν αύξηση της μυϊκής μάζας με επιβράδυνση του καταβολισμού σε σχέση με τον αναβολισμό και διάφορες απλές τροποποιήσεις που προκαλούν στο μυϊκό μεταβολισμό (ποιες;) υπάρχουν όμως ενδείξεις ότι η αύξηση του μεγέθους των μυών δεν οφείλεται σε αποκλειστική αύξηση των μυών. Δηλαδή μπορεί να οφείλεται και στην κατακράτηση νερού; Υπάρχει λοιπόν ανάγκη για μυϊκές βιοψίες για να αποδείξουμε τα λεγόμενα.

Οι αρνητικές επιδράσεις αναβολικών στεροειδών εν συντομία εντοπίζονται:

              i.            Στο ήπαρ (συκώτι): είναι ηπατοτοξικά, μειώνουν την πηκτικότητα του αίματος (αιμορραγίες), προκαλούν ίκτερο (κιτρίνισμα) και οδηγούν στην κίρρωση. Επίσης υπάρχει κίνδυνος εμφάνισης ηπατοκυτταρικού καρκινώματος.

            ii.            Στους ενδοκρινείς αδένες, δηλαδή με απλά λόγια, στις ορμόνες προκαλώντας ατροφία όρχεων, ακμή, γυναικομαστία, αζωοσπερμία, σε νεαρά άτομα επιταχύνουν την σύγκλειση των επιφύσεων με αποτέλεσμα μείωση ύψους.

          iii.            Ψυχικές διαταραχές: ευερεθιστότητα, διέγερση, αϋπνία, αυξημένη σεξουαλικότητα. Η αύξηση της κορτιζόλης αίματος συνεπάγεται μεταβολές από κατάθλιψη ως μανιοκαταθλιπτική ψύχωση.

           iv.            Μεταβολικές διαταραχές: Υπερασβεστιαιμία που προκαλεί λίθους στα νεφρά και αιματουρία καθώς και πεπτικό έλκος, μεταβολές συμπεριφοράς, εναπόθεση ασβεστίου στις αρθρώσεις, στους οφθαλμούς και το δέρμα.

Η σημειολογία του doping στον αθλητή είναι πολύ εκτεταμένη με ποικίλα συμπτώματα απ’ όλα τα συστήματα που το έμπειρο ιατρικό μάτι μπορεί να αντιληφθεί. Επιπλέον τα αναβολικά στεροειδή αλληλεπιδρούν με άλλα φάρμακα όπως τα αντιπηκτικά, τα αντιδιαβητικά δισκία και τα κορτικοειδή αυξάνοντας την δράση των φαρμάκων αυτών με απρόβλεπτες συνέπειες.

β) Τα αναλγητικά ναρκωτικά (π.χ. αιθυλομορφίνη) έχουν εγκαταληφθεί γιατί προκαλούν ψυχική και σωματική εξάρτιση και εμπίπτουν στις διατάξεις του νόμου «περί ναρκωτικών» και η χρήση τους τιμωρείται πολύ αυστηρά.

 γ) Τα διεγερτικά του Κ.Ν.Σ. (κεντρικού νευρικού συστήματος) όπως:

1)     Οι αμφεταμίνες προκαλούν εγρήγορση, αϋπνία κ.α. πιστεύεται ότι επηρεάζουν θετικά την απόδοση των αθλητών. Η δράση όμως αυτή δεν είναι σταθερή και αναστέλλεται μετά από επανειλημμένη χρήση ή μετά από λήψη μεγάλης δόσης. Έχουν επίσης σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες τόσο στο καρδιοαγγειακό όσο και το κεντρικό νευρικό σύστημα. Σπουδαιότερη είναι η εμφάνιση ψυχικής εξάρτησης και αντοχής. Άλλη είναι η εμφάνιση του αισθήματος κόπωσης οπότε ο αθλητής «ξεπερνά» τα όρια του και οδηγείται στην πλήρη εξάρτηση ίσως και σε θάνατο! Είναι παράνομες γιατί η χρήση τους εμπίπτει στις διατάξεις της νομοθεσίας περί ναρκωτικών.

2)     Οι συμπαθομιμητικές ουσίες: η εφεδρίνη βοηθά στην απόδοση του αθλητή (η χρήση της είναι όμως παράνομη), το ίδιο ισχύει και για την κοκαΐνη  που ανήκει στα ψυχοκινητικά διεγερτικά.

δ) Ένα άλλο διαδεδομένο φάρμακο είναι η αυξητική ορμόνη (GH). Ενεργεί με διέγερση σύνθεσης πρωτεϊνών με αποικοδόμηση λίπους καθώς και αύξηση του σακχάρου του αίματος. Σίγουρα ελκυστικές ενέργειες φαρμάκου για αθλητές όμως θεωρείται ακόμη μη καλά αναγνωρισμένη ουσία.

ε) Άλλη κατηγορία φαρμάκων που χρησιμοποιούνται από αθλητές είναι τα διουρητικά (βλ. Lasix). Σκοπός τους είναι η αφυδάτωση, «το στέγνωμα», με αποτέλεσμα την ανάδειξη του μυϊκού προσδιορισμού. Προσοχή όμως γιατί είναι επικίνδυνα φάρμακα. Συνήθως μειώνουν την απόδοση του αθλητή, ενώ από τις σοβαρότερες παρενέργειες τους είναι η απέκκριση μεγάλων ποσοτήτων καλίου με αποτέλεσμα διαταραχές της καρδιακής λειτουργίας.

στ) Τα αλκαλικά άλατα έχουν χρησιμοποιηθεί στην προπόνηση δύναμης με το εξής σκεπτικό: Ένα από τα αίτια της κόπωσης είναι το χαμηλό PH (υψηλή οξύτητα) του αίματος που παράγεται στην έντονη άσκηση. Αν λοιπόν ο αθλητής έπαιρνε αλκαλοποιητικούς παράγοντες θα μπορούσε να βοηθηθεί στην ταχεία απαλλαγή από τις υψηλές συγκεντρώσεις γαλακτικού οξέος μειώνοντας την κόπωση. Με την άποψη αυτή δεν συμφωνούν όλοι οι ερευνητές. Προσωπικά πιστεύω πως τα αλκαλικά άλατα βοηθούν σε αθλήματα που στηρίζονται στον αναερόβιο μεταβολισμό όπως το bodybuilding. Τα αλκαλικά άλατα είναι προσιτά σε όλους και νόμιμα. Χαρακτηριστικά μπορείτε να χρησιμοποιήσετε σόδα φαγητού (doping με σόδα). Στην βιβλιογραφία αναφέρεται δόση 0.3 ανά κιλό σωματικού βάρους. Δηλαδή αν είστε 80 κιλά σας αντιστοιχεί δόση 24 γραμμαρίων που αντιστοιχούν σε 5 κοφτά κουταλάκια. Αναμείξτε με νερό (~ 0.5 λίτρα) και πιείτε το 30 έως 60 λεπτά πριν την άσκηση. Αλκαλικές τροφές επίσης είναι και οι χυμοί φρούτων (πλούσιοι σε κιτρικό κάλιο).

v     Υπάρχουν όμως και άλλα βοηθήματα που χρησιμοποιούν οι αθλητές:

1. η οξυγονοθεραπεία: χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον στο παρελθόν. Συνήθως στις περιπτώσεις που ο αθλητής σταματά την προσπάθεια και βρίσκεται σε περιοχή με ελαττωμένη τάση οξυγόνου στο εισπνεόμενο αέρα.
2. η ύπνωση: μέθοδος που αποβλέπει στην ενίσχυση του ψυχισμού του αθλητή. Τον βοηθά να ξεπεράσει την ανησυχία, το άγχος και τον πανικό, ώστε να πραγματοποιήσει την προσπάθειά του με ιδανικές συνθήκες την στιγμή ακριβώς του αγωνίσματος.
3. μυϊκή διέγερση με ηλεκτρόδια: χρησιμοποιήθηκε ως μέσο αύξησης της μυϊκής μάζας. Στηρίζεται σε γενικές γραμμές στην εφαρμογή ρεύματος που ερεθίζει τους μυς με σκοπό να προκαλέσει μεγάλη μυϊκή σύσπαση χωρίς πόνο. Η επανάληψη των συσπάσεων οδηγεί στην υπερτροφία μυών. Οι Σοβιετικοί ερευνητές, πρωτοπόροι στην έρευνα αυτή, πιστεύουν πως δεν έχει επιβλαβείς επιπτώσεις στην υγεία των αθλητών εφ’ όσον γίνεται υπό ιατρική παρακολούθηση. Υποστηρίζεται πάντως πως προκαλεί θλάση ινών και ρήξη των τενόντων.

Όπως ανέφερα στην αρχή η προσέγγιση που έκανα στο θέμα ήταν προσωπική και λογικό είναι να υπάρχουν διαφωνίες. Πιστεύω πως το καλύτερο «φάρμακο» είναι η επιμονή και η επίπονη άσκηση – συστηματική προπόνηση. Ο υγιής αθλητισμός θέλει υπομονή, προσπάθεια και τα αποτελέσματα θα έρθουν μόνα τους.

•  η βιβλιογραφία βρίσκεται στη διάθεση του συγγραφέως
• το άρθρο αναδημοσιεύεται τροποποιημένο από το περιοδικό Muscle Mag Greek Edition